پمپ سرم چیست؟

    اطلاعات لازم از پمپ سرم برای مهندسی پزشکی

نام‌های دیگر پمپ سرم؛ اینفیوژن پمپ، پمپ انفوزیون، پمپ میکرواینفیوژن است. دستگاه پمپ سرم یکی از دستگاه های تزریق سیالات به بدن است. این دستگاه با تزریق دقیق مایعات به بدن برای انجام فرآیند درمانی یا تشخیصی استفاده می گردد. اینفیوژن پمپ در اکثر بیمارستان ها و برخی آمبولانس ها یافت می شود.

در حالت کلی از اینفیوژن پمپ‌ها زمانی استفاده می‌شود که مایعی را با دقت زیاد نسبت به ست سرم معمولی، که در اثر جاذبه کار می‌کند، به بیمار تزریق می‌شود. به خاطر دقت زیاد این تجهیزات در تزریق، از آنها می‌توان در کاربردهایی نظیر بی‌حسی اپیدورال پیوسته، تزریق داروهای قلبی عروقی، شیمی‌درمانی، تزریق خون، اطفال و سرم درمانی استفاده کرد.

پمپ‌های تزریق ولومتریک میزان مایع را مانیتور کرده که نتیجه‌ آن کنترل فشار مایع تزریقی و ممانعت از آسیب رسیدن به رگ بیمار حین افزاش احتمالی بیش از حد فشار تزریق است. با افزایش بیش از حد فشار، آلارم بستن و انسداد (Occlusion) تیوب تزریق، کاربر آگاه خواهد نمود.

دستگاه پمپ انفوزیون حدود 2kg وزن دارد و قابل نصب روی پایه مخصوص می‌باشد. این دستگاه قادر است از مقادیر کم cc/hr 1 تا cc/hr 450 را با دقت تمام تزریق کند.

تغییر فاصله بیمار تا پمپ و یا کاهش ارتفاع ستون مایع، تغییری در جریان و سرعت تزریق ایجاد نمی‌کند، اگر ماده‌ای با جرم حجمی متفاوت تزریق شود دستگاه، قابلیت کالیبره شدن با آن را دارد.

v    مزایای استفاده از پمپ تزریق :

ü     قابلیت تنظیم دقیق از ۱تا ۴۵۰۰ cc/hr

ü     توانائی تزریق حجم معینی مایع در زمان خاص و اعلام پایان تزریق

ü     قابلیت کالیبره شدن با مایع های مختلف

ü     اعلام وجود هوا در ست تزریق

ü     اعلام انسداد مسیر خروجی مایع

ü     قابلیت کار با باطری در هنگام انتقال بیمار

v    اصول عملکرد

دستگاه‌هایپمپ سرم، انواع و قابلیت‌های مختلفی دارند. به عنوان مثال تفاوت‌هایی در مکانیزم تزریق و اندازه دستگاه وجود دارد. تعداد کانال‌های تزریق هم می‌تواند متفاوت باشد. برخی از دستگاه‌ها تک کانال هستند در حالی که برخی دیگر چندین کانال دارند که به آنها اجازه تزریق چندین نوع محلول را می‌دهد.

v    تفاوت در پمپ‌های مختلف:

شامل میزان دامنه جریان مایعی که پمپ تزریق می‌کند و تنظیمات نرم‌افزاری موجود روی دستگاه مانند حجم تزریق در واحد زمان، محاسبه دُز و جریان دارو، نحوه جایگزاری ست تزریق و تعداد پمپ‌هایی که می‌تواند روی یک پایه سرم نصب شود، است.

دستگاه‌هایپمپ سرم از یکی از دو مکانیزم پریستالتیک یا کاست برای تزریق مایع از ظرف محتوی مایع از طریق ست سرم به بیمار استفاده می‌کنند. اغلب پمپ‌های تزریق به کاربر اجازه انتخاب دُز یا حجم تزریق را می‌دهند (VTBI) اگر تزریق قبل از اتمام مایع سرم به پایان برسد، اکثر دستگاه‌ها هشدار می‌دهند و تزریق را با نرخ بسیار پایین جهت ممانعت از مسدود شدن کاتتر تزریق ادامه می‌دهند. این جریان بسیار کم به عنوان جریان باز نگه داشتن رگ یا KVO (keep vein open) شناخته می‌شود.  بسیاری از پمپ‌ها می‌توانند تزریق دوم (piggyback) داشته باشند که از طریق آن می‌توان تزریق دو مایع مختلف را از طریق کانال به صورت پشت سرهم کنترل کرد.

v    پمپ های چند کاناله:

ممکن است پمپ‌ها بیشتر از یک کانال تزریق داشته باشند. پمپ‌های چند کاناله می‌توانند به‌طور همزمان از طریق دو یا تعداد بیشتری ست سرم عملیات تزریق را انجام دهند و می‌توانند جایگزین چندین پمپ تک کاناله که به یک بیمار متصل هستند، گردند. درحال حاضر اغلب پمپ‌های فروخته شده در ایالات متحده و یا بازارهای جهانی، دارای DERS هستند که به آن‌ها “پمپ های هوشمند” (Smart pumps) گفته می‌شود و به کاربر خطاهایی را که در هنگام تزریق رخ می‌دهد، هشدار می‌دهد.

پمپ‌ها می‌توانند مجموعه‌ای از هشدارها را در شرایطی که تزریق می‌تواند برای بیمار خطرناک باشد به کاربر گوشزد کنند؛ مانند هوای داخل مسیر، انسداد در مسیر تزریق، تمام شدن مایع تزریق، جدا شدن ست تزریق و خطا در جریان. شرایط خطا به وسیله حسگرهای فشار، صوت و یا نور آشکار مشخص می‌شوند.

v    باتری:

در صورت مشکل در تأمین برق، اغلب پمپ‌ها، از یک حافظه استفاده می‌کنند که تنظیمات برنامه‌ریزی شده و مجموع حجم‌های تزریق شده در آن باقی می‌ماند. اکثر پمپ‌هایی که از حافظه استفاده می‌کنند می‌توانند اطلاعاتی مانند تنظیمات پمپ، هشدارهای به وجود آمده، ایرادات سیستم، کلیدهای فشرده شده و زمان و تاریخ هر رویداد را ثبت کنند. به علاوه به وسیله یک پورت انتقال اطلاعات مانند RS232 یا اترنت، می‌توان اطلاعات تزریق را نگهداری کرد. برخی از پمپ‌ها هم قابلیت انتقال بی‌سیم اطلاعات (مانند جزییات دقیق‌تر رخدادها یا بانک اطلاعاتی داروها) از سرور مرکزی روی شبکه بی‌سیم بیمارستان و بالعکس را دارند.

v    طریقه کار با پمپ تزریق :

1)     کلید on/off پشت دستگاه را در وضعیت on قرار دهید .

2)     دکمهpower را برای یک ثانیه فشار دهید تا دستگاه روشن شود .

3)     ست سرم را طوری به محلول تزریقی متصل کنید که یک سوم محفظه ست پر از مایع شود .

4)     در جلوی دستگاه را باز کنید ، ست سرم را از شیار بالای ان وارد کنید و از پشت علامت فلش عبور دهید سپس از شیار زیری رد کنید و مستقیما روی دندانه های finger cassette قرار دهید.

5)     اهرم air detector را بکشید و لوله ست را از بین دو دکمه سنسور هوا عبور دهید و اهرم را رها کنید .

6)      در جلوی دستگاه را ببندید .

7)     اشکار ساز قطره را طوری به محفظه چکیدن قطره متصل نمائید که بین محل ریزش قطره در بالای محفظه و سطح محلول در پائین محفظه قرار گیرد .

8)     مقدار drops/ml را مطابق ست سرم استفاده شده تنظیم کنید .

9)     سرعت تزریق را تنظیم کنید Rate .

10) محدوده حجم تزریق را معین کنید . Volume .

11) با فشردن دکمه start/stop تزریق اغاز می شود .

12) برای مشاهده محدوده حجم تزریق در حین تزریق دکمه ↔را فشار دهید .

13) در صورت نیاز به هواگیری ست سرم دکمه purge را فشار دهید .

14) برای خاموش کردن دستگاه دکمه power را بیش از یک ثانیه فشار دهید .

v    واحد اندازه گیری

میلی لیتر بر ساعت ‏‎(ml/h) ‎

v    مقادیر نوعی و متداول ‏

۰ تا ۲۵۰ میلی لیتر در ساعت ‏‎ ml/h)‎‏ (‏

v    گزارش مشکلات:

خرابی در اینگونه دستگاه‌ها به ندرت به وجود می‌آید؛ اغلب ایرادات به وجود آمده در اثر آسیب دیدن به پمپ یا در موارد معدودی مشکل در ست تزریق است. اغلب مشکلات گزارش شده که بعضی از آنها منجر به آسیب یا مرگ بیمار شده است در درجه اول ناشی از خطای تجویز نادرست دارو بوده است.

اغلب خطاهای دارویی به‌وجود آمده ناشی از ناتوانی کاربر در تنظیم درست دستور پزشک روی پمپ یا دستور نادرست یا نامناسب پزشک است. این‌گونه خطاها را می‌توان از طریق ایجاد پروتکل‌های واضح برای تزریق یا استفاده از دستگاه‌های محاسبه‌گر دُز دارو کاهش داد. این مراحل روندی که منجر به بروز خطا می‌شود را نسبت به حالت دستی، ساده‌تر کرده یا از بین می‌برد؛ اما با این وجود حتی زمانیکه این اقدامات نیز رعایت می‌شوند، خطاهای تزریق نیز هنوز می‌توانند رخ دهند. ( مانند زمانی‌که یک نقطه اعشار حذف می‌شود یا واحد تزریق دُز نادرست باشد.)

جریانی که در اثر جاذبه زمین به سمت بیمار حرکت می‌کند و یا حالت جریان آزاد (Free-Flow)(موقعیتی که در آن جریان سیال بدون کنترل پمپ، به سمت بیمار حرکت می‌کند) خطر بزرگی در اینفیوژنتراپی محسوب می‌شوند. اما تزریق بیش از حد از طریق جریان جاذبه به ندرت گزارش شده است. در حال حاضر طبق نظر مؤسسات معتبر اروپایی و آمریکایی، استفاده از پمپ‌های فاقد سیستم حفاظت از عبور جریان آزاد، غیر قابل قبول است اما به هر حال این عبور جریان جاذبه ممکن است در اثر سهل انگاری کاربر هنوز به وقوع بپیوندد. بیشترین نگرانی از عملکرد نادرست این سیستم‌ها در هنگام استفاده برای نوزادان است. فشار بیش از اندازه پمپ می‌تواند برای آنان بسیار خطرساز باشد. به همین دلیل بازدید متناوب شدیداً توصیه می‌شود.

v    توصیه های خرید

اولین نکته‌ای که لازم است در نظر گرفته شود، تعداد متوسط دفعات استفاده از سیستم در طول روز است.

لوازم مصرفی جانبی باز هم عامل تعیین‌کننده‌ای به‌شمار می‌رود. امروزه در بعضی پمپ‌ها، سیستم کاهش دوز خطا وجود دارد. زمانی که از این سیستم در بخش‌های حساس استفاده می‌شود، به‌کارگیری این سیستم توصیه می‌شود. به طور کلی این دستگاه‌ها باید بتوانند جریانی از ۱/۰ الی حداقل ۹۹۹ میلی‌لیتر بر ساعت با دقت ۵% تنظیمات انجام شده را تزریق کنند.

طراحی دستگاه باید به گونه‌ای باشد که حداکثر در مدت ۱۰ ثانیه بتوان تنظیمات جریان را تغییر داد. ما بر این اعتقاد هستیم که دستگاه‌های دارای DERS به طور قابل توجهی ایرادات محاسبه، نسخه‌برداری و برنامه‌ریزی را کاهش می‌دهد. توصیه ما خرید سیستم‌هایی است که به DERS تجهیز شده‌اند. حفاظت از عبور جریان آزاد به عنوان یکی از الزامات پمپ‌های تزریق سرم در خریدهای جدید است و دستگاه‌های فعلی که چنین سیستمی را ندارند باید در اولویت از رده خارج شدن قرار بگیرند.

دستگاه‌های اینفیوژن پمپ باید نسبت به انسداد حساس بوده و در صورتی‌که بین ۵۰ تا ۱۰۰ میکرولیتر هوا در ست تزریق بود، تزریق را قطع کنند. این سیستم‌ها باید مجهز به هشدار تمام شدن تزریق، تمام شدن مایع تزریق، خطا در جریان، ایراد در ست تزریق، باز بودن درب دستگاه، عدم کارکرد درست دستگاه و تمام شدن یا کم بودن انرژی باتری باشند؛ همچنین این دستگاه‌ها باید بتوانند رخدادهای اتفاق افتاده شامل هشدارها، نرخ جریان و کلیدهای فشرده شده را در فایل جداگانه‌ای همراه با زمان و تاریخ، ذخیره کنند. این فایل باید حداقل ۲۰۰ رویداد گذشته را ثبت کند. طراحی پمپ باید به‌گونه‌ای باشد که بعد از اتمام تزریق حجم تعیین شده، دستگاه به حالت KVO (Keep Vein Open) با نرخ جریان ۱ الی ۵ میلی‌لیتر بر ساعت (‌در صورتی‌که این نرخ بیشتر از جریان تنظیم شده نباشد) برود. پمپ‌ها باید تزریق ثانویه اتوماتیک داشته باشند(Piggyback) به نحوی که بعد از اتمام تزریق حجم انتخاب شده در حالت ثانویه به نرخ جریان اولیه بازگردد.

چنین دستگاه‌هایی باید باتری داخلی داشته باشند و انرژی مورد نیاز برای حداقل ۴ ساعت کار با نرخ جریان ۱۲۵ میلی لیتر بر ساعت تأمین کنند. این باتری‌ها باید به راحتی جایگزین شوند و بتوان آنها را به آسانی تهیه کرد و در مدت زمان کمتر از ۱۰ ساعت به حداکثر شارژ خود برسند و شارژ شدن آنها مستقل از کلید اصلی برق ورودی به دستگاه باشد. در مواقعی که برق اصلی ورودی دچار مشکل می‌شود دستگاه باید به صورت اتوماتیک انرژی خود را از باتری تأمین کند. تمام قسمت‌های دستگاه باید ضد آب باشد و در صورت نفوذ مایع به داخل سیستم الکترونیکی، دستگاه هشدار داده و خاموش شود. قبل از خرید مدل‌های جدید به میزان خواسته‌های خود توجه کنید. تعداد دستگاه‌های مورد نیاز و تعداد کانال‌های تزریق مورد لزوم در هر دستگاه را مشخص و تصمیم‌گیری کنید از پمپ‌های تک کاناله می‌خواهید استفاده کنید یا چند کاناله.

v    طرز کار با پمپ انفوزیون Top 3300

1)     کابل برق دستگاه را مطابق تصویر روی سوکت مربوط پشت دستگاه نصب نمائید. (Fig1)

2)     دستگاه Drop Sensor را توسط کابل مربوطه روی سوکت نصب کنید. (Fig2)

3)     همزمان با نصب کابل چراغ شارژ روی پانل دستگاه روشن می‌شود و علامت اتصال برق فعال می‌شود. (Fig3)

4)      با فعال نمودن کلید ON – OFF دستگاه بطور اتوماتیک کلیه مدارهای داخلی را چک نموده و آماده دریافت اطلاعات بعدی می‌گردد. (Fig4)

5)     مخزن ست سرم را حد اقل به میزان cm 10 بالا تراز دستگاه نصب نمائید. (Fig5)

6)      درب دستگاه را باز نموده ست سرم را به صورت عمودی در شکاف بالایی دستگاه در محل فینکر کاست دستگاه و از بین محل تشخیص هوا و انسداد دستگاه عبور دهید و گیره دستگاه را ببندید.(Fig6)

7)     از مخزن ست را از مایع پر کنید  Drop Sensor بالای مایع، روی مخزن ست نصب نمایید.(Fig7)

8)     با فعال نمودن کلید جهت دار روی پانل نوع ست را مشخص کرده (بــــرای سـت معمولی عدد ۱۵ ، ۱۹ ، ۲۰ و برای میکروست عدد ۶۰) و ست را با زدن کلید (Ivset) تایید نماید. (Fig8)

9)     با فعال نمودن کلید Select مقدار حجم تزریق را روی پانل دســـتگاه بر حسب زمان (ml-h) تنظیم نمایید. (Fig9-1)

10)  با فشردن کلید Select مقدار حجم تزریق مورد نظر را روی دستگاه تنظیم نمایید. (Fig 10-2)

11)  با فعال نمودن Start ، دستگاه اعلام Alarm Door می‌کند در این حالت گیره درب دستگاه را به حالت نیمه باز در آورده و ببندید تا آلارم قطع شود.

12)  با فعال نمودن کلید Start دستگاه شروع به تزریق می‌کند.

v    نکته:

ü     وضعیت شماره ۱۱ جهت اطمینان از تنظیم و جاگذاری در سمت ست می‌باشد.

ü     جهت تزریق بصورت Purge ابتدا دکمه Stop را فشار داده سپس کلید Purge را فشرده، کلمه Pugre روی پانل ظاهر می‌شود مجدداً کلید Purge را فشار ‌دهید، تا تمام تزریق مورد نیاز دکمه را رها نکنید.

ü     کلید Clear برای پاک نمودن مقدار حجم تزریق شده استفاده می‌شود.

v    نکات ایمنی در مورد کاربرد دستگاه‌های پمپ سرنگ و انفوزیون

ü     از بکارگیری دستگاه در محل‌های مرطوب و یا زمین خیس به منظور جلوگیری از اتصال کوتاه خودداری کنید.

ü     از بکارگیری پمپ در محل نگهداری مواد شیمیایی یا مکان‌هایی که گازهای بیهوشی قابل انفجار وجود دارد خوداری کنید.

ü     همواره از پریزهای دارای اتصال زمین جهت اتصال دستگاه به برق استفاده کنید.

ü     هیچگاه از سیم‌های رابط و سه راهی جهت اتصال دستگاه به برق استفاده نکنید.

ü     در صورت وارد شدن ضربه به پمپ و یا سقوط آن، از بکارگیری مجدد دستگاه قبل از تأیید پرسنل سرویس خودداری کنید.

ü     مطمئن شوید دو شاخه برق دستگاه بعد از شستشو و قبل از استفاده مجدد کاملاً خشک باشد.

ü     از فشار آوردن روی لامپ آلارم‌ها و لامپ‌های نشانگر عملکرد دستگاه در هنگام شتستشو خودداری کنید.

v    روش‌های تمیز کردن دستگاه

ü     همواره قبل از تمیز کردن دستگاه، دستگاه را خاموش و سیم آن را از برق بکشید.

ü     چنانچه در هنگام کار با دستگاه قطراتی از مایع تزریقی یا دیگر مواد بر روی دستگاه پاشیده باشد بلافاصله لکه‌ها را با یک پارچه مرطوب تمیز کنید.

ü     دستگاه را یک پریود مشخص با دستمال مرطوب تمیز کنید برای انجام این کار نکات زیر را رعایت کنید:

ü     از غوطه ور کردن پمپ در آب خودداری کنید.

ü     از پاک کننده‌های ارگانیک مثل تینر و الکل استفاده نکنید.

کمپانی‌های سازنده: ‏

Abbott، ‏ALARIS، ‏Baxa، ‏Baxter، ‏B.Braun، ‏Curlin Medical، ‏Debiotech، ‏Deltec، ‏Disetronic، ‏GO Medical، ‏Graseby Dynamics، ‏Nckinley Infuser، ‏Mckinley Medical، ‏Medtronic Mini Med، ‏Micrel، ‏Pegasus، ‏Sparlate Labs، ‏Sigma، ‏Sorenson، ‏‎ Universal Medical Technologies‎، ‏Disetronic، ‏AITECS، ‏Acromed، ‏Atom Medical، ‏Fresenius، ‏Argus، ‏Ascor، ‏Codan، ‏Dai wha، ‏Debiotech، ‏Fresenius Vial، ‏Guido Rayosx، ‏Infors، ‏Infutec، ‏Medex، ‏Medical Instrument Factory، ‏Medico-Technique، ‏Schoch Electronics، ‏samtronic، ‏Terumo، ‏Dickinson، ‏Becton، ‏Digicare، ‏Emco، ‏Excolsior، ‏Farafan، ‏Foures، ‏Harvard، ‏JMS، ‏Medex، ‏Medical Instrument، ‏Medico Technique، ‏MIPM، ‏Nikkiso، ‏Rasel scientific، ‏Terumo، ‏samtronic‏.

درخشانی09158883221